Symbolizm w Polsce i Anglii
Od momentu III rozbioru do odrodzenia się jako niezależnego państwa polskiego w 1918 roku, słowo „niepodległość” było wpisane w metrykę urodzenia niemal każdego Polaka.
- 16.06.2009 15:28 (aktualizacja 20.08.2023 16:00)
Upadek powstania listopadowego w 1830 roku spowodował masową emigrację głównie do Paryża, który stał się wkrótce kolebką polskiej myśli politycznej i kultury na obczyźnie. Poeci Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki i Zygmunt Krasiński, których dzieła ukształtowały kolejne generacje Polaków, również pracowali i tworzyli we Francji.
Fiasko kolejnego zrywu (powstania styczniowego) w 1863 roku i następującej po nim fali represji, podsyciło mesjanistyczną misję sztuki. Malarstwo polskie nabrało rozmachu i pod koniec wieku rozkwitło pod skrzydłami Młodej Polski. Ówczesna sztuka polska niosła ze sobą nieco inne przesłanie, niż ta z uznanych centrów kulturalnych, jak choćby wspomnianego Paryża. Artystów mniej interesował impresjonizm, koncentrowali się raczej na narracyjnej i dydaktycznej stronie, skłaniając się ku symbolizmowi i alegorycznemu językowi. Brytyjski symbolizm, uważany za nowoczesny, progresywny i nacjonalistyczny, stał się dla nich ważnym źródłem inspiracji.
„Niezwykły ogród” Józefa Mehoffera to jedna z najbardziej znanych prac symbolistycznych, wielokrotnie wystawiana w Europie i Stanach Zjednoczonych. Przedstawia żonę, synka i służącą artysty w skąpanym słońcem sadzie. Dokładne oddanie otaczającej zieleni z miejsca przywodzi na myśl drobiazgowy realizm Prerafaelitów, podczas gdy zagadkową, baśniową atmosferę potęguje złota ważka, która unosi się nad głową kobiety.
Ważkę uważano często za złowróżbny znak zmiennej natury bytu w raju; tutaj funkcjonuje jako „słoneczny symbol” odnoszący się do rozkoszy życia i nadziei na lepszą przyszłość.
Warto zwrócić uwagę na kopię witrażu „Apollo” zamówionego przez Dom Towarzystwa Aptekarskiego, autorstwa jednego z najbardziej wszechstronnych artystów swojej generacji – Wyspiańskiego. Oryginał uległ zniszczeniu w 1945 roku, ale pracę udało się zrekonstruować w latach 70. Apollo, bóg piękna, życia i śmierci oraz patron sztuki, otoczony jest tutaj przez figury reprezentujące planety, które symbolizują kosmiczne siły i źródło kreatywności. Jedna z nich – poeta z lirą uosabia poświęcenie i odkupienie. Wyspiański mógł zaczerpnąć ten pomysł od G.F. Wattsa, którego obraz pt. „Nadzieja” ma szczególną wymowę dla Polaków i ich dążeń do odbudowy własnej państwowości. Tuż obok organizatorzy umieścili portret Ignacego Jana Paderewskiego – Alfreda Gilberta. Paderewski, światowej sławy pianista, a przede wszystkim niestrudzony działacz niepodległościowy i wielki patriota piastujący przez krótki okres również urząd premiera, po swoim debiucie na londyńskich scenach, zaznajomił się z kilkoma brytyjskimi artystami zauroczonymi jego talentem i aparycją (szczególnie długimi, falującymi włosami). Wspomniany Gilbert wymodelował popiersie pianisty zaledwie w dwie godziny, kiedy ten grał na fortepianie w studio artysty w 1891 roku. Co ciekawe, gipsowy model odlano w brązie dopiero w 1934 roku, co może sugerować, że Gilbert uważał dzieło za nieskończone.
Mimo że tak naprawdę niewielu polskich artystów odwiedziło w tym czasie Anglię, absorbowali oni brytyjską sztukę poprzez dzieła ich francuskich kolegów, międzynarodowe wystawy, a także odbitki angielskich wydawnictw rozprowadzane w Polsce. Brytyjski symbolizm funkcjonował jako ruch, z którym choćby pośrednio mogli oni nawiązać dialog. Burne-Jones, Rossetti, G.F. Watts czy projektant Walter Crane mieli zatem niewielki udział w aktywnej transformacji indywidualnych jednostek czy społeczeństwa jako całości.
Wystawę Symbolism in Poland and Britain można oglądać do 21 czerwca w Tate Britain. Galeria czynna codziennie od 10.00 do 17.50, wstęp wolny.
Reklama
Napisz komentarz
Komentarze