Badanie przeprowadzone w Polsce w 2021 roku wykazało negatywny wpływ pandemii COVID-19 na zdrowie psychiczne i seksualne kobiet (impact of the COVID-19 pandemic on women’s mental and sexual health). Dlatego ważne jest, aby wiedzieć, jak uzyskać pomoc tutaj, w Wielkiej Brytanii, kiedy jej potrzebujemy.
Wsparcie ze strony NHS
„Nasze zdrowie seksualne to nie tylko zapobieganie i leczenie infekcji czy antykoncepcja” — mówi dr Vanessa Apea, zastępca kierownika akademickiego ds. równości, różnorodnościi integracji w School of Medicine and Dentistry na Queen Mary University of London oraz lekarz konsultant w dziedzinie chorób układu moczowo-płciowego i HIV. „Chodzi o to, jak uprawiamy seks, jak czujemy się w intymnych związkach, czy jesteśmy bezpieczni i potrafimy się nimi cieszyć”.
Vanessa Apea
W brytyjskim systemie służby zdrowia (National Health Service, NHS) wsparcie w zakresie zdrowia seksualnego jest zapewniane przez apteki, przychodnie lekarskie i kliniki zdrowia seksualnego (SHC), zwane także klinikami medycyny moczowo-płciowej (GUM), i może być też oferowane przez usługi prowadzone we współpracy z organizacjami charytatywnymi lub lokalne organizacje społeczne.
Usługi, takie jak porady i dostęp do szerokiej gamy środków antykoncepcyjnych (contraceptives) w tym antykoncepcji awaryjnej (emergency contraception) i testów na obecność infekcji, są bezpłatne i dostępne dla każdego, bez względu na płeć, wiek, pochodzenie etniczne i orientację seksualną.
Niektóre kliniki zdrowia seksualnego zapewniają również dodatkowe usługi, takie jak wsparcie i leczenie osób, które padły ofiarą napaści seksualnej, badania przesiewowe szyjki macicy (cervical screening) i profilaktyka poekspozycyjna (PEP) – krótki kurs leków przeciw HIV dla osób, które mogły niedawno wejść do kontakt z wirusem HIV. Istnieją również usługi przeznaczone dla nastolatków, młodych dorosłych i osób LGBTQ+, a także wsparcie i testy online.
Czy seks może powodować raka?
Rak może rozwinąć się w dowolnym miejscu ciała, w tym na narządach płciowych. Nie należy ignorować objawów, takich jak pieczenie podczas pójścia do toalety, swędzenie lub bolesność, nietypowa wydzielina, guzki, rany lub narośla, krwawienie, trudności z uzyskaniem erekcji lub ból podczas stosunku. Przyczyna wymaga zbadania, aby ustalić, czy jest to infekcja przenoszona drogą płciową, inny stan zdrowia spowodowany lekami, stresem lub etapem życia, takim jak menopauza lub, w rzadszych przypadkach, rak. Wcześniejsze wykrycie nowotworu zwiększa szanse na skuteczne leczenie w celu jego usunięcia.
Wykazano, że szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) i regularne badania przesiewowe szyjki macicy zapobiegają rakowi szyjki macicy.
HPV, przenoszony przez bliski kontakt ze skórą, jest bardzo powszechny, a niektóre typy wysokiego ryzyka są związane z rozwojem nowotworów (które mogą dotykać dziewczęta i chłopców), w tym raka szyjki macicy, nowotworów głowy i szyi oraz nowotworów odbytu i okolice narządów płciowych. Ktoś może mieć HPV, nawet jeśli miał kontakt seksualny tylko raz, nie uprawiał seksu od wielu lat lub nie uprawiał seksu z mężczyznami. Szczepionka chroni przed zakażeniem niektórymi typami wirusa HPV o najwyższym ryzyku bez wpływu na płodność. Jest on oferowany dzieciom w wieku od 12 do 13 lat, a osoby poniżej 25. roku życia, które nie były szczepione, mogą o nie poprosić (dla dziewcząt urodzonych po 1 września 1991 r. i chłopców urodzonych po 1 września 2006 r.).
Ponieważ szczepionka HPV nie chroni przed wszystkimi typami HPV, które mogą powodować raka szyjki macicy, ważne jest, aby kobiety, które zostały zaszczepione, nadal zgłaszały się na badanie przesiewowe szyjki macicy, które sprawdza wszystkie typy wirusa HPV wysokiego ryzyka. Znane również jako wymaz, jest rutynowo oferowane kobietom i osobom z szyjką macicy w wieku od 26 do 64 lat. Z szyjki macicy, otworu prowadzącego do macicy, jest pobierana mała próbka komórek i badana pod kątem typów wysokiego ryzyka HPV, które powodują prawie wszystkie rodzaje raka szyjki macicy. Posiadanie HPV nie oznacza, że masz lub zachorujesz na raka szyjki macicy, ale jeśli zostanie wykryty, próbka jest sprawdzana pod kątem zmian w komórkach, które mogą przekształcić się w raka, jeśli nie są leczone.
Osoby, które nie mają szyjki macicy, nie będą wymagały badań przesiewowych. Osoby transpłciowe i niebinarne, które są zarejestrowane w w GP jako mężczyźni, nie są zapraszane, ale w razie potrzeby mogą o to poprosić.
Bezpłatne szczepienie przeciwko HPV jest dostępne również dla mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami w wieku do 45 lat włącznie, gdy odwiedzają oni specjalistyczne służby zdrowia seksualnego i kliniki zajmujące się HIV. Niektóre kliniki mogą również oferować im badania przesiewowe w kierunku HPV.
Co to jest infekcja przenoszona drogą płciową?
Infekcje przenoszone drogą płciową (sexually transmitted infections - STI), to te, które mogą być przenoszone podczas seksu. Większość z nich jest przenoszona w płynach ustrojowych, takich jak krew, ślina lub nasienie, a stosowanie prezerwatywy lub innych osłon podczas seksu pomaga zapobiegać ich przenoszeniu. Inne mogą być przenoszone przez bliski kontakt ze skórą.
Jeśli macie objawy, które mogą wskazywać na chorobę przenoszoną drogą płciową lub uważacie, że mogliście być narażeni na chorobę przenoszoną drogą płciową, zaleca się jak najszybsze poddanie się badaniu.
„Rozmowa o jakichkolwiek objawach lub obawach z pracownikiem służby zdrowia to pierwszy krok, który możecie zrobić, aby uspokoić umysł, a jeśli potrzebujecie leczenia, aby szybko je wdrożyć” – mówi dr Apea.
„Zdrowie seksualne dotyczy wszystkich i powinniśmy mieć pewność, że uzyskamy poradę, kiedy jej potrzebujemy, wiedząc, że personel nie będzie nas oceniał. Jeśli boicie się iść sami, możecie zabrać ze sobą kogoś lub poprosić o opiekuna. Jest to poufne – kliniki nie udostępniają informacji o was, w tym waszemu lekarzowi rodzinnemu, bez waszej zgody”.
Co powinniśmy wiedzieć o HIV?
W Wielkiej Brytanii żyje ponad 95,000 osób zakażonych wirusem HIV, w tym 4,000 osób, co do których uważa się że chorują, nie wiedząc o tym. Większość przypadków zakażenia wirusem HIV jest spowodowana seksem z osobą zakażoną wirusem HIV bez prezerwatywy. Wirus może być również przenoszony przez wspólne igły, przez krew, a w niektórych przypadkach przez seks oralny.
Nie ma jeszcze lekarstwa na HIV, ale nowoczesne metody leczenia mogą zmniejszyć poziom wirusa w organizmie. Pomaga to zachować zdrowie i oznacza, że wirus nie może zostać przeniesiony, w tym podczas seksu, ciąży, porodu lub karmienia piersią.
Każdy może poprosić o wykonanie testu na obecność wirusa HIV. Nie musicie mieć objawów. Możecie uzyskać dostęp do testu za pośrednictwem kliniki zdrowia seksualnego lub możecie zamówić domowy zestaw testowy w klinice, przychodni lekarskiej lub aptece. Używają one zwykłego opakowania i można go bezpłatnie odesłać.
Testy na obecność wirusa HIV są również częścią rutynowych badań przesiewowych oferowanych w czasie ciąży, które także wykrywają wirusowe zapalenie wątroby typu B i kiłę. HIV jest również badany w ramach testów opt-out (ozn. możliwość rezygnacji), oferowanych osobom uczęszczającym na oddział ratunkowy w obszarach kraju, w których wskaźniki są najwyższe. To również testy na wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, a od czasu rozpoczęcia badań przesiewowych w zeszłym roku stwierdzono, że około 2000 osób ma jeden z trzech wirusów przenoszonych przez krew.
„Niezależnie od tego, czy macie objawy i niezależnie od wieku lub pochodzenia, jeśli jesteście aktywni seksualnie, radzę wam zbadać się na obecność wirusa HIV” – mówi dr Apea. „Jeśli macie więcej niż jednego partnera, nie używacie prezerwatywy lub jesteście mężczyznami uprawiającymi seks z mężczyznami, powinniście się testować częściej, mniej więcej co trzy miesiące".
„Personel porozmawia z wami o tym, co jest potrzebne. Często jest to krew z nakłucia palca lub żyły oraz inne próbki, które możecie pobrać samodzielnie”.
Nie pozwólcie, aby piętno powstrzymało was od uzyskania pomocy
Paweł Brożek jest HIV Peer Navigator (paraprofesjonalistą ze specjalistycznym przeszkoleniem) w szpitalu Homerton, u którego wirusa zdiagnozowano cztery lata temu. Dobrze radził sobie ze swoim stanem, gdy nagle poważnie zachorował jego partner, który usłyszał diagnozę w późnym stadium HIV.
Paweł Brożek, HIV Peer Navigator
Dzięki leczeniu partner Pawła wyzdrowiał. „Nasza sytuacja jest dobrym przykładem tego, jak działają leki, i nawet nad późnym stadium HIV można zapanować przy dobrej opiece” – mówi Paweł.
„Ale wiele osób wciąż nie wie, że przyjmując leki, nie możemy przenosić wirusa na innych. Stigma (piętno HIV) odgrywa w tym ogromną rolę.
„Pochodzę z Europy Wschodniej, gdzie wiedza o HIV nie jest na bardzo wysokim poziomie, a ludzie wciąż myślą, że HIV = AIDS i umrą w agonii. To nieprawda. Kiedy mój partner i ja zostaliśmy zdiagnozowani, myślałem, że nasze życie właśnie się skończyło, podczas gdy w rzeczywistości dopiero się zaczęło”.
Aby uzyskać więcej informacji na dowolny temat poruszony tym artykule, odwiedżcie stronę www.nhs.uk, zadzwońcie pod numer NHS 111 lub skontaktujcie się z bezpłatną krajową infolinią ds. zdrowia seksualnego pod numerem 0300 123 7123, aby porozmawiać poufnie. Możecie również znaleźć lokalną usługę zdrowia seksualnego, odwiedzając ją www.sexwise.org.uk.
