Salvator Rosa: bandyci, dzikie pustkowia i magia

Ten malarz, poeta i satyryk oczarowywał zacnych i hojnych patronów, tylko po to by później ich odtrącać; upodobał sobie ponurą i złowieszczą tematykę, która kolidowała z dominującymi trendami oraz zjednał sobie wielu wrogów zgryźliwymi satyrami.

Rosa jest również autorem jednych z najbardziej sugestywnych obrazów swoich czasów - krajobrazów, wyszukanych portretów, scenek nawiązujących tematyką do czarnej magii bądź zaczerpniętych z klasycznej literatury.
Urodził się w neapolitańskiej rodzinie malarzy i budowniczych, jednak jego ojciec - geodeta zmarł wkrótce po jego narodzinach, zostawiając rodzinę w biedzie. Będący pod hiszpańskimi wpływami Neapol był wówczas drugim po Paryżu, pod względem wielkości, portem w Europie. Wczesne prace malarza, szczególnie krajobrazy pełne są malowniczych motywów: rozpadających się wieżyczek, łódek nad brzegiem morza, barwnych podróżniczych na niebezpiecznych mostach czy bandytów wyczekujących w cieniu. To właśnie one oraz reprodukcje bitew przyniosły mu wczesne uznanie i zachęciły do spróbowania swoich sił w Rzymie. Po przenosinach do stolicy udało mu się zdobyć zamówienia od lokalnych kardynałów, ale przez swój cięty język szybko popadł w konflikt ze znakomitym rzeźbiarzem Gianlorenzo Berninim, co w konsekwencji doprowadziło do kolejnej migracji – tym razem do Florencji, gdzie pozostał pod protekcją możnej rodziny Medici. Kilka następnych lat to najbardziej produktywny okres w życiu artysty. Rosa zwrócił się w kierunku klasycznych tematów i wówczas też spod jego pędzla wyszło pierwsze płótno przedstawiające czarownicę. Jego “dojrzalsze” malarstwo charakteryzowała swobodna technika, ostry światłocień oraz ciemne i mocne kolory, które tworzyły plastyczną i wymowną atmosferę. Być może znudzony, Rosa jeszcze raz czmychnął do Rzymu. Kiedy udało mu się odzyskać swoją nadszarpniętą pozycję, znów zaczął ryzykować, tworząc kontrowersyjne prace jak np. „Fortuna” – uszczypliwa, ilustrowana satyra zwrócona przeciw papiestwu. Malarz położył nacisk na wolność i szczerość, chcąc zaintrygować potężnych patronów swoją tajemniczością i niezależną osobowością. W przeciwieństwie do Caravaggio, Rosa był prawdziwym buntownikiem: radykalnym, antyklerykalnym, otwarcie występującym przeciwko autorytarności religii i tradycyjnej obyczajowości, przez co kilkakrotnie Inkwizycja deptała mu po piętach. Wydaje się, że dobrze osądził go John Ruskin w „Modern Painters” – pierwszej książce poświęconej europejskiemu malarstwu krajobrazowemu: “Pomimo tych wszystkich niegodziwości, widzę w nim ostatnie prawdziwe pozostałości duchowości w sztuce(...) Salvator, jak nikt wówczas, był zdolny przekazać melancholię, wiarę czy strach.”
Ta, bardzo długo oczekiwana wystawa (pierwsza od niemal 40 lat) w Dulwich Picture Gallery, znakomicie uwydatni to, o czym mówił Ruskin.

Salvator Rosa: Bandits, Wilderness and Magic
Wystawa otwarta do 28 listopada
Dulwich Picture Gallery
Gallery Road, Dulwich
London SE21 7AD
Galeria czynna codziennie w godzinach 10-17, w poniedziałki zamknięta.
Wstęp płatny (bilety £9, ulgowe £4-8)